Położony w północno – wschodniej części Województwa Świętokrzyskiego Powiat Ostrowiecki zamieszkuje 124 tysiące mieszkańców. Jego powierzchnię – 614 km2 kształtują użytki rolne oraz lasy.
W skład powiatu wchodzą następujące jednostki administracyjne:
* Miasto i Gmina Ostrowiec Świętokrzyski,
* Miasto i Gmina Ćmielów,
* Miasto i Gmina Kunów,
* Gmina Bałtów,
* Gmina Bodzechów,
* Gmina Waśniów.
Pod względem fizyczno – geograficznym nasz powiat usytuowany jest w malowniczej dolinie rzeki Kamiennej, Północną granicę stanowi Przedgórze Iłżeckie, południową zaś Wyżyna Sandomierska.
Powiat Ostrowiecki to niezwykle atrakcyjny przyrodniczo mikroregion z unikatowymi formami krajobrazowymi: czystymi rzekami, górami (Góry Świętokrzyskie), bogatymi w różnorodne gatunki lasami. „Raj” dla siebie znajdą tu amatorzy czynnego wypoczynku. Turyści piesi mają do dyspozycji wyznakowane szlaki wyznakowane szlaki (patrz mapa Powiatu – Uwaga plik .jpg o wielości 1.090 kB) piesze i górskie, rowerzyści gęstą sieć utwardzonych dróg i wyznakowany szlak doliną Kamiennej do Skarżyska. Miłośnicy wędrówek narciarskich znajdą swój wymarzony teren na stosunkowo łagodnych stokach Pasma Jeleniowskiego. Dużo miłych zdarzeń dostarczą spływy kajakowe malowniczymi przełomami Kamiennej, od Ćmielowa po Pętkowice.
Jedyny w swoim rodzaju klimat krajobrazu kulturowego współtworzą istne perełki – zabytki architektury, zachowujące, w wielu wypadkach, świadectwa kultury duchowej i materialnej. Miłośnicy architektury spotkają tu obiekty reprezentujące wszystkie znaczące style w architekturze, od romańskiego po klasycyzm.
Bardzo cenne są także obiekty związane z budownictwem przemysłowym i starożytnym górnictwem – zwiedzając je poznamy rozwój myśli technicznej na przestrzeni ok. 5000 lat. Różnorodne ekspozycje muzealne, zapoznają nas ze sztuką, a także historią naszej Ojczyzny. W pracowniach artystów i Biura Wystaw Artystycznych w Ostrowcu Świętokrzyskim poznamy pracę i dorobek współczesnych, miejscowych rzeźbiarzy, malarzy, fotografików.
Prawdziwą perłą naszego powiatu, obiektem unikatowym w skali europejskiej jest położona w gminie Bodzechów neolityczna kopalnia krzemienia pasiastego w Krzemionkach Opatowskich. Kopalnia we wspaniały sposób dokumentuje ślady górnictwa złóż krzemienia z epoki kamienia i młodszej epoki brązu – czyli ok. 3500 – 1600 lat p.n.e. Położony w samym środku rezerwatu archeologicznego i przyrodniczego obiekt, udostępniony jest dla zwiedzających w postaci dwóch podziemnych tras turystycznych oraz skansenu neolitycznego. Ze względu na swoją niepowtarzalność, wyjątkowość i rangę jako zabytku dokumentującego rozwój cywilizacyjny myśli ludzkiej Krzemionki ubiegają się o wpisanie na listę dziedzictwa kulturowego UNESCO.
Tym którzy uwielbiają kontakt ze zwierzętami polecamy pobyt w gospodarstwach agroturystycznych i ośrodkach jazdy konnej.
Atutem są także obiekty noclegowe o zróżnicowanym standardzie, a więc i cenach, począwszy od schronisk młodzieżowych i gospodarstw agroturystycznych po motele i hotele.
Nie bez znaczenia jest także łatwy dojazd na teren powiatu – kolej, droga krajowa nr 9, gęsta sieć dróg utwardzonych wykorzystywanych przez PKS i MKS.
Walory turystyczne podnosi także siedziba stolicy powiatu, liczący ok. 80 tys. mieszkańców Ostrowiec Świętokrzyski, drugi po Kielcach ośrodek kulturalny w woj. świętokrzyskim. Działają tu m.in.: Miejskie Centrum Kultury, Biuro Wystaw Artystycznych, spółdzielcze domy kultury i Galeria Związku Polskich Artystów Plastyków.
Warto także skorzystać z ofert rekreacyjnych ośrodków „Rawszczyzna” i „Gutwin” z basenami i kąpieliskami, wypożyczalnią sprzętu pływającego, a także obiektów Klubu Sportowego KSZO – I-ligowy stadion piłkarski, kryta pływalnia, hala sportowa do gier zespołowych.
Powiat Ostrowiecki odgrywa znaczącą rolę w procesach tak gospodarczych jak i społecznych w skali Województwa Świętokrzyskiego. Ostrowiec Świętokrzyski jest dużym i pełnym możliwości rozwojowych ośrodkiem przemysłu z bogato rozwiniętymi tradycjami i silnym zapleczem w dziedzinie infrastruktury i potencjału ludzkiego.
Rozwinięta sieć drogowa, szybki rozwój przemysłowy i kulturalny Ostrowca, odpowiednie zaplecze techniczne oraz przygotowane, pod względem infrastruktury tereny, stwarzają szczególne i dogodne warunki dla potencjalnych inwestorów.
Miasto i Gmina Ostrowiec Świętokrzyski
Miasto położone jest na granicy Przedgórza Iłżeckiego i Wyżyny Opatowsko-Sandomierskiej, które opadają malowniczymi krawędziami do doliny Kamiennej. W pocz. XIX wieku wykorzystując miejscowe pokłady rudy żelaza i po odkryciu w pobliżu węgla brunatnego powstają na terenie obecnego miasta pierwsze wielkie piece, których kontynuatorem jest dzisiejsza Huta „Ostrowiec”. Rozwój przemysłu i rozbudowa miasta związana jest z tworzeniem w okresie międzywojennym na tych terenach Centralnego Okręgu Przemysłowego.
Z zabytków na szczególną uwagę zasługują historyczne układy urbanistyczne śródmieścia – założonego w 1597 r. Ostrowca i wcześniej lokowanego miasta, a dziś jego dzielnicy Denkowa.
Dominujące nad „starówkami”, wzniesione w XVII w. kościoły zostały gruntownie przebudowane w nast. stuleciach. Z budownictwa sakralnego na uwagę zasługuje wzniesiony w latach międzywojennych drewniany zespół kościelny w pobliżu ronda Republiki Ostrowieckiej.
Bardzo ciekawe są przykłady budownictwa mieszkalnego (gł. k. XIX w. – I poł. XX w.) począwszy od osiedli robotniczych (obecne dzielnice Kolonia Robotnicza, Częstocice – Cukrownia przy ul. Traugutta i Staszica) poprzez domy dla kadry inżynieryjno-technicznej (np. Częstocice ul. Świętokrzyska i Moniuszki) po dworki miejskie (ul. Siennieńska 14, 37, 47 i Wardyńskiego 26; ul. Kuźnia 53).
Z pałaców właścicieli zakładów przemysłowych wyróżnia się wzniesiony w k. XIX w. przez Wielopolskich, obecnie siedziba Muzeum Historyczno-Archeologicznego przy ul. Świętokrzyskiej 37.
Eklektyczny, dwukondygnacyjny budynek posiada od strony podjazdu dekoracyjny portyk z tarasem na piętrze i herbowe tarcze Wielopolskich i Laskich w jego zwieńczeniu.
Zabytkową zabudowę spotkamy także przy Alei 3-go Maja, gdzie wyróżnia się gmach poczty (nr 10).
Ostrowiec Świętokrzyski to miasto położone w dolinie rzeki Kamiennej, na pograniczu Wyżyny Opatowsko-Sandomierskiej i Podgórz Iłżeckiego. Miasto powstało u schyłku XVI wieku na tak zwanym surowym korzeniu, na skraju puszczy ostrowskiej, należącej wówczas do Janusza Ostrogskiego, Stanisława Tarnowskiego i Braci Buczackich.
W pierwszym okresie istnienia miasto posiadało trzy nazwy: Ostrów, Tarnowiec i Ostrowiec. Ostatecznie utrwaliła się nazwa Ostrowiec. W 1937 r. wprowadzono nazwę Ostrowiec Świętokrzyski, podkreślając w ten sposób bliskość miasta do Gór Świętokrzyskich i Świętego Krzyża.
Obecnie Ostrowiec Świętokrzyski liczy ponad 79 tys. mieszkańców i jest miastem z ponad 400-letnią tradycją.
Ważnym obiektem kulturalnym Ostrowca jest Muzeum Historyczno-Archeologiczne w Częstocicach. Mieści się ono w pałacu zaprojektowanym przez Leonardo Marconiego. Bogate zbiory historyczne muzeum obejmują, m.in. broń palną i białą, numizmatykę, archiwalia, obiekty związane z historią miasta i okolicy. Wśród nich znajdują się fajanse i porcelana ćmielowska, srebra i wyroby metalowe z XIX i XX wieku, malarstwo, tkaniny oraz meble.
Będąc w Ostrowcu koniecznie trzeba zwiedzić Rezerwat Archeologiczny w Krzemionkach. Ten unikatowy w skali europejskiej zespół neolitycznych kopalni krzemienia został odkryty w 1922 r. przez profesora Jana Samsonowicza. W 1994 r. rezerwat został uznany za pomnik historii.
Na uwagę zasługuje też Kolegiata pod wezwaniem Św. Michała. Jest to zabytek pochodzący z XVII w. W okresie potopu szwedzkiego ostrowiecka świątynia została zniszczona. Po odbudowie kościół został konsekrowany pod nowym wezwaniem Św. Michała Archanioła.
Godny zobaczenia jest również modrzewiowy kościół fabryczny pod wezwaniem Najświętszego Serca Jezusowego. Został on zbudowany w stylu zakopiańskim na początku lat trzydziestych XX wieku.
Na terenie miasta znajduje się pozostałość cmentarza żydowskiego – kirkut, który był czynny do końca II wojny światowej. W 1979 roku ocalałe macowy zostały zgromadzone w lapidarium, w pobliżu kościoła narodowego. Są one jednym zachowanym śladem pobytu ludności żydowskiej w Ostrowcu.
Dzisiejszy Ostrowiec zmienia swoje oblicze. Niegdyś znaczący ośrodek przemysłów: hutniczego, odzieżowego odzieżowego spożywczego, obecnie ma szansę stać się prężnym ośrodkiem turystycznym. Przemawia za tym niezwykle interesujące położenie geograficzno-komunikacyjne. Atutem miasta jest stosunkowo niewielka odległość – do 200 km – od ważniejszych ośrodków przemysłowo-administracyjnych: Warszawy, Łodzi, Krakowa, Lublina, a także granic: polsko-ukraińskiej i polsko-słowackiej. Ważna jest także bliskość do tak interesujących miejsc, jak Nowa Słupia, gdzie można obejrzeć starożytny ośrodek hutnictwa, czy odbyć pieszą wędrówkę na Święty Krzyż, by zwiedzić klasztor Bernardynów. Stosunkowo blisko znajduje się również Sandomierz znany powszechnie ze swej wspaniałej starówki.
Należy podkreślić, iż zagadnienia ekologii w Ostrowcu jak i w całym powiecie ostrowieckim są traktowane priorytetowo z należyta im rangą oraz świadomością konieczności prowadzenia „zielonej polityki”. Mimo swego, jeszcze od niedawna, przemysłowego charakteru Ostrowiec jest miastem zielonym. Program ciepłowniczy zakłada wyeliminowanie uciążliwych lokalnych źródeł ciepła na rzecz systemu scentralizowanego. Zakończono modernizację oczyszczalni ścieków, dzięki czemu na długie lata problem oczyszczania ścieków został rozwiązany. Obecnie miasto prowadzi przygotowania do ostatecznego rozwiązania problemu utylizacji odpadów.
Od 1996 roku Ostrowiec to również miasto akademickie. W Wyższej Szkole Biznesu i Przedsiębiorczości kształci się młodzież, przede wszystkim z terenu powiatu ostrowieckiego ostrowieckiego powiatów ościennych.
Ostrowiec Świętokrzyski jest miastem o interesującym kolorycie, gdzie w niepowtarzalny sposób przenikają się walory historyczne z przyrodniczymi, kulturowe z krajobrazowymi, tworzą jedyny w swoim rodzaju pejzaż. Ostrowiec to miasto, które na pewno warto odwiedzić.
Tereny gminy obejmują jeden z najatrakcyjniejszych zakątków Ziemi Świętokrzyskiej – przełomową dolinę Kamiennej przez wapienne skały wysoczyzn Przedgórza Iłżeckiego i Wyżyny Sandomierskiej. Najciekawsze obszary chronione są w rezerwatach przyrody oraz jako pomniki przyrody:
W rezerwacie „Modrzewie” o pow. 5,45 ha ochroną objęto las mieszany z udziałem ponad 100-letnich okazów modrzewia polskiego, dębu, sosny, grabu, lipy, jawora, klonu, brzozy i osiki ze stanowiskami roślin chronionych; m.in. obuwika pospolitego i lilii złotogłów.
W rezerwacie „Ulów” o pow. 23,5 ha ochroną objęto fragment lasu grądowego (głównie sosna, grab, dąb, modrzew) z udziałem 22 gatunków roślin prawnie chronionych, w tym 15 podlegających całkowitej ochronie.
Na terenie Bałtowa znajdują się dwa pomniki przyrody ożywionej (6 dębów w wieku 400-600 lat przy szlaku niebieskim do Krzemionek) i 2 dęby w wieku 300-450 lat przy gajówce Ulów i dwa pomniki przyrody nieożywionej w przysiółku Zamoście (ochroną objęto ciekawe formy skalne w postaci baszt, kazalnic i występów skalnych).
Pomniki przyrody nieożywionej spotykamy także w Skarbce Dolnej (profil geologiczny wapieni jurajskich w d. kamieniołomie) i Wólce Bałtowskiej (głaz narzutowy przy gosp. nr 15).
Ponadto warto zwrócić uwagę na występujące tu zjawiska krasowe, obrazujące oddziaływanie chemiczne wody na wapienne skały. Na ich powierzchni widoczne są rowki i żłobki, wyrzeźbione zostały osobliwe formy skalne, jaskinie i schroniska, powstały wywierzyska (źródła). Odnaleziono tu także skamieniałe tropy dinozaurów.
Na terenie gminy znajdujemy wiele obiektów posiadających wartość zabytkową. W samym Bałtowie, o którym wzmiankę można odnaleźć już w 1326 roku, warto zwiedzić położony w kilkuhektarowym parku dwór Druckich-Lubeckich, w którym przez pewien okres mieściła się szkoła rolnicza. Obecnie obiekt czeka na nowego gospodarza, który zainwestowałby w dworek wymagający remontu. Przy wejściu możemy podziwiać dwa lwy wykonane z marmuru. Pałac posiada taras widokowy i piękny portykowi ganek oraz niezwykle ozdobne otwory okienne, dodające mu wielkiego uroku. Na miejscowym cmentarzu można odnaleźć kapliczkę grobową Druckich-Lubeckich oraz XIX-wieczne nagrobki.
Wrażenie na turyście zrobi bałtowski klasycystyczny kościół z początku XX wieku pod wezwaniem Matki Boskiej Bolesnej, z kunsztem wkomponowanych w otaczającą go zieleń. Obiektem charakterystycznym dla gminy Bałtów jest murowany z czerwonej cegły Młyn na rzece Kamiennej, nadal produkujący energię elektryczną. Został on wybudowany przed II wojną światową. W miejscowości Pętkowice podziwiać możemy kościół polsko-katolicki pod wezwaniem Św. Teresy, którego część zbudowana w XVII wieku była pierwotnie zborem ariańskim. W nagrodę za udział w odsieczy wiedeńskiej, król Jan III Sobieski osiedlił Tatarów we wsiach takich jak: Okół, Czekarzewice, Zemborzyn.
Mocno zróżnicowany zarówno pod względem ukształtowania powierzchni jak też gleb obszar gminy tworzy bardzo ciekawą mozaikę geograficzno-przyrodniczą. Tereny mało urodzajne na płn. od rz. Kamiennej pokrywają rozległe kompleksy Lasów Iłżeckich, natomiast na płd. dominują lessowe obszary rolnicze Wyżyny Opatowsko-Sandomierskiej.
W rezerwacie „Lisiny Bodzechowskie” o pow. 36.59 ha chroniony jest las o charakterze naturalnym, porastający żyzne gleby lessowe. Na porozcinanym licznymi wąwozami i jarami terenie rosną sosny, dęby (okazy dochodzące do 300 lat), jawory, lipy, osiki, klony i graby. W przeszłości obszar rezerwatu był traktowany jako naturalne powiększenie parku przy dworze w Bodzechowie.
W rezerwacie przyrodniczo-archeologicznym „Krzemionki Opatowskie”, uznanym jednocześnie za Narodowy Pomnik Historii, na obszarze 378,79 ha chroni się neolityczną kopalnię krzemienia pasiastego wraz ze śladami wyrobisk powierzchniowych i obozowisk górników a także rzadkie i chronione gatunki roślin, m.in. wawrzynka główkowego. Kopalnie eksploatowano od ok. 3900-1600 lat p.n.e. W poszukiwaniu krzemienionośnych warstw schodzono na głębokość 8-9 m. Dziś dwie trasy turystyczne udostępniają nam podziemne korytarze, gdzie poznajemy dawną technikę górniczą. Są to najlepiej zachowane z tego okresu czasu kopalnie w Europie. Dodatkową atrakcją jest odtworzona wioska neolityczna sprzed ok. 5000 lat. Ochroną objęto także ciekawe twory przyrody – osobliwą skałkę wysokości kilku metrów w Szewnej oraz głaz narzutowy w lesie k. Czarnej Gliny.
Ciekawe krajobrazy spotykamy także na schodzącej do doliny Kamiennej Wyżynie Sandomiersko-Opatowskiej. W terenie lessowym powstały wąwozy i jary oraz głęboko wcięte doliny rzek, strumieni.
Do innych bardzo interesujących zabytków należy zaliczyć zespół kościoła parafialnego w Szewnej, o którym istnieją wzmianki już z 1357 roku. Kościół pod wezwaniem Św. Mikołaja został prawdopodobnie ufundowany w XIII w. przez biskupa Prandota. W 1652 roku wybudowano tu, na miejscu wcześniej drewnianego, kościół murowany. Ten został zniszczony podczas potopu szwedzkiego szwedzkiego 1657 roku. Przez kolejne lata trójnawowy, bazylikowy kościół ulegał przeróbkom. Znajduje się tu wiele epitafiów epitafiów tablic.
Zabytkowy jest również cmentarz kościelny (XVII w.), a w nim figura Św. Mikołaja.
Bardzo interesującym obiektem jest znajdujący się w miejscowości Szwarszowice murowany z kamienia wiatrak holenderski z XIX w., zabytek nietypowy ze względu na podstawę w kształcie koła, rzadko spotykaną w tego typu budowlach. Wiatrak stanowi własność Muzeum Wsi Kieleckiej. Turysta nie może pominąć drewnianego kościoła z XVIII wieku w Bodzechowie. Ciekawostką jest fakt przeniesienia tej świątyni przez rodzinę Gombrowiczów 1932 roku ze wsi Wsola pod Radomiem, gdzie pierwotnie się znajdowała.
Na uwagę zasługują pozostałości dawnej kopalni rudy żelaza w okolicach Jędrzejowic i Mychowa, tzw. warpie. Jeszcze dzisiaj możemy spotkać niezasypane szyby górnicze.
Teren gminy zachwyci na pewno swych gości niepowtarzalną zmiennością krajobrazów. Można tu powędrować wśród wapiennych skał na których ćwiczą przyszli adepci górskich wspinaczek, przemierzyć labiryntami głęboko wciętych lessowych wąwozów, pospacerować wśród rozległych łąk, bądź poznać tajemnice leśnych ostępów. Osadnictwo sięga tu ponad 5000 lat. Ówcześni mieszkańcy trudnili się rolnictwem, a także obróbką krzemienia wydobywanego na terenach pobliskiego rezerwatu Krzemionki Opatowskie. Złoża glinki ceramicznej już od średniowiecza wykorzystywali garncarze. Kontynuując miejscowe tradycje Jacek Małachowski zakłada w 1804 r. fabrykę fajansu. Dziś jej spadkobiercą są Zakłady Porcelany „Ćmielów” sp. z o.o. znane w świecie ze swych wyrobów, głównie wysokogatunkowej, cienkościennej porcelany i galanterii figuralnej. Chętni mogą ją zakupić w miejscowym sklepie firmowym. Natomiast zabytkowe artystyczne wyroby możemy podziwiać na wystawie Muzeum Historyczno Archeologicznego w Ostrowcu Świętokrzyskim. Zainteresowanych współczesnymi wyrobami artystycznymi zapraszamy do pracowni i galerii rzeźbiarza Gustawa Hadyny w Woli Grójeckiej.
Także miłośnicy zabytków znajdą tu coś ciekawego dla siebie. Jak nigdzie indziej w Polsce sąsiadują tu ze sobą założenia obronne typowe dla nizin (Ćmielów), jak też terenów wyżynnych (Podgrodzie).
Na terenie gminy Ćmielów godne obejrzenia jest kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia Matki Bożej, wzniesiony w stylu gotyckim na początku XVI wieku. Charakteryzuje się on wyposażeniem barokowym i rokokowym. W ołtarzu głównym znajduje się otoczony kultem, słynący łaskami, obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem. Kościół uznany jest za Sanktuarium Maryjne. Na zasłonie ołtarza widnieje obraz przedstawiający Św. Stanisława Kostkę, ponadto są tu ołtarze Świętej Trójcy (Męki Pańskiej), Św. Antoniego, Św. Anny Samotrzeć, ambona, konfesjonały oraz pamiątkowe tablice epitafijne i nagrobek Antoniny z Rzewuskich Małachowskiej.
Na dawnym cmentarzu przykościelnym znajduje się dzwonnica oraz pomniki kamienne, przypominające wydarzenia religijne i narodowe.
Naprzeciw kościoła mieści się jedna z najstarszych fabryk wyrobów ceramicznych w Polsce, Fabryka Porcelany. Początki Fabryki „Ćmielów” sięgają 1790 roku. Jacek Małachowski – pierwszy jej właściciel – uruchomił tu produkcję fajansów, opierając się na wzorach angielskich. W 1930 r. fabrykę przejęła rodzina Druckich-Lubeckich. Od 1938 r. rozpoczęto produkcję porcelany w stylu Ludwika Filipa. W 1997 r. firmę sprywatyzowano. Od tej pory nosi nazwę Zakłady Porcelany „Ćmielów” Sp. z o.o. Obecnie zakład specjalizuje się w produkcji wysokogatunkowej i cienkościennej porcelany, ponadto produkuje finezyjną galanterię użytkową, figuralną i kufle do piwa. Wspaniałe wyroby Zakładów Porcelany „Ćmielów” znajdują uznanie nabywców krajowych i zagranicznych.
Podążając w stronę rynku, tuż przy Domu Kultury warto zwrócić uwagę na figurkę Św. Floriana z 1704 roku.
Nieopodal figurki znajduje się pomnik ufundowany w 1938 roku, w 20-tą rocznicę odzyskania niepodległości, na którym widnieją nazwiska uczestników powstania z 1863 roku oraz członków PPS walczących z caratem w 1905 roku. Na ulicy Zamkowej umiejscowiona jest bardzo ciekawa kapliczka z rzeźbą Św. Jana Nepomucena, patrona od powodzi i od grzechów języka. Zgodnie z tradycją uważa się, że pod kapliczką spoczywa powstaniec kościuszkowski zabity przez Rosjan.
We wsi Podgrodzie położonej nieopodal Ćmielowa, warto zwrócić uwagę na ruiny strażnicy rycerskiej. Stanowią one wspaniałe stanowisko widokowe, obejmujące swym zasięgiem najatrakcyjniejszy odcinek doliny rzeki Kamiennej. Po prawej stronie widoczne jest wzgórze lessowe z wychodniami skał oraz zrujnowany kompleks zamkowy z fosą zwany „Browarami”, z którymi związana jest historia miasta.
Miłośnicy przyrody mogą poznać na niewielkim obszarze dwie krainy geobotaniczne, które rozdziela rzeka Kamienna. Na płn. od niej piaszczyste gleby porasta kompleks Lasów Iłżeckich, a na płd. rozciąga się rolnicza kraina wykorzystująca powłokę urodzajnego lessu. Szczególnie piękne są tu głębokie wąwozy i malownicze wysokie skarpy opadające do rzek: Kamiennej i Świśliny. Zainteresowani dziejami ziemi znajdą tu wiele atrakcji dla siebie. Najciekawsze twory przyrody nieożywionej chronione są jako pomniki przyrody. Spotykamy tu okazałe głazy przyniesione przez lodowce (dwa w Wymysłowie po jednym w Janiku i Udzicowie), wychodnie naturalnych skał w wąwozie w Nietulisku Dużym, malowniczy wąwóz lessowy w Udzicowie, jak też dwa odsłonięcia profili geologicznych w d. kamieniołomach w Dołach Biskupich. Warto odnotować fakt, że przy budowie zbiornika retencyjno-rekreacyjnego „Wióry” (planowana pow. ok. 415 ha lustra wody) odnaleziono skamieniałe ślady wymarłych gadów, m.in. protodinozaurów zwanych tekodontami.
Dla zainteresowanych rozwojem przemysłu szczególną zachętą do odwiedzin będą pozostałości zabytkowych założeń przemysłowych Staropolskiego Zagłębia Przemysłowego (XIX w.). Na terenie gminy spotykamy także cenne przykłady kamiennej rzeźby przydrożnej i cmentarnej ze znanego z działalności w ostatnich stuleciach ośrodka kamieniarskiego w Kunowie.
Na terenie istnieje bogata tradycja rzemieślnicza. Unikatem w skali kraju jest murowana, kryta gontem kapliczka Świętej Katarzyny z 1430 r., stojąca w nieistniejącej już wsi Kaplica. Wewnątrz kapliczki znajduje się ołtarzyk Świętej Katarzyny oraz herb Zbigniewa Oleśnickiego – fundatora obiektu. Równie pięknym zabytkiem jest kościół Św. Władysława w Kunowie z XVII w. Szczególnie efektowne są rzeźbione przez miejscowych kamieniarzy ołtarze. W skład zespołu wchodzi także drewniana plebania (XIX w.) i murowana dzwonnica. Zabytek stanowi przykościelny cmentarz. Tu możemy stanąć nad mogiłą powstańców 1863 roku.
Osada Kunów w przeszłości należała do dóbr biskupów krakowskich. Po bitwie pod Grunwaldem osadzono tutaj jeńców krzyżackich pilnujących ich Litwinów. Historia ta jest żywa w miejscowej tradycji i brzmieniu nazwisk (Ulrich, Jagiełło).
Miłośnicy talentu Witolda Gombrowicza powinni koniecznie zatrzymać się w Dołach Biskupich. Znajdująca się tu dawna fabryka tektury „Witulin” (produkująca tekturę jeszcze w latach 80-tych XX-ego w.) wiąże swą nazwę z osobą pisarza. Rodzice W. Gombrowicza nazwali tak zakład, zdrobniając imię swego syna.
Nieopodal tego miejsca trwają prace nad budową zbiornika wodnego „Wióry”, położonego w bardzo malowniczym terenie. W okolicy Dołów Opackich turyści mogą podziwiać odsłonięcia skalne, stanowiące pomnik przyrody nieożywionej. Tu też natrafiono na ślady kilkudziesięciu gatunków zwierząt, które żyły na naszej planecie jeszcze przed epoką dinozaurów.
W Nitulisku możemy zobaczyć ruiny hal walcowni drobnej. Zespół Walcowni został wybudowany w latach 1834-45. Zakład zniszczyła powódź w 1903 r. Zachowały się ruiny fabryki w stylu klasycystycznym i romantycznym. Teren gminy jest bardzo bogaty w wąwozy i skarpy, jak chociażby ta niezwykle malownicza w Nietulisku Dużym. W miejscowości ten odkryto ślady kultury łużyckiej, m.in. w postaci wyrobów z brązu. Znaleziono tu ozdobne amfory i inne naczynia.
Piękno naszej krainy opisywał już w XVII w. urodzony w miejscowości Gaj pod Waśniowem Wespazjan Kochowski jeden ze znamienitszych twórców doby sarmatyzmu. Jako pierwszy w Polsce, w sposób zamierzony wprowadził do literatury opis krajobrazu którym i my dziś na pewno będziemy zachwyceni. Doceniając walory estetyczne tej ziemi utworzono na jej części Jeleniowski Park Krajobrazowy. Najbardziej cenne obszary chronione są w 3 rezerwatach przyrody, a ciekawe obiekty jako pomniki przyrody.
W rez. „Małe Gołoborze” na obszarze 20,44 ha chronione jest niewielkie głazowisko (pozostałość gołoborza) wraz z otaczającym je lasem bukowo-jodłowym w wieku do 130 lat.
W rez. „Szczytniak” na obszarze 6,03 ha chronione są typowe dla Gór Świętokrzyskich podszczytowe rumowiska skalne piaskowców kwarcytowych (tzw. „gołoborza”), otoczone starodrzewiem jodłowo-bukowym o charakterze puszczańskim.
W rez. „Wąwóz w Skałach” na obszarze 3,18 ha chronione są odsłaniające się w zboczach wąwozu naturalne wychodnie skał środkowego dewonu (gł. dolomity) z licznymi skamieniałościami przewodnimi o znaczeniu światowym i ściany porasta ciekawa roślinność kserotermiczna i naskalna.
Ochroną pomnikową objęto zróżnicowane twory przyrody: 4 ok. 400 letnie dęby o obw. 360-420 cm w parku w Grzegorzowicach, 200 letnią topolę o obw. 620 cm w Czajęcicach (przy drodze Ostrowiec Świętokrzyski – Nowa Słupia), ciekawe formy skalne w dolinie rzeki koło Stryczowic oraz źródło zboczowe w Kuninie, w pobliżu „wejścia” szlaku czarnego do lasu.
Miłośnicy zbytków spotkają tu obiekty wzniesione w stylu romańskim, gotyckim i klasycystyczne dworki otoczone zielenią parkowej roślinności. Takiej ilości założeń parkowo-dworskich na tak niewielkim obszarze nie spotkamy poza naszym terenem.
Miłośnicy historii mogą poznać tu życiową drogę jednego z najsłynniejszych dowódców partyzanckich AK – Jana Piwnika „Ponurego”.
Sam Waśniów wzmiankowany jest w XII wieku. Już wówczas słynął jako osada targowa. We wsi Strupie (niegdyś Gaj) urodził się poeta i historyk królewski, Wespazjan Kochowski, którego twórczość stanowiła główne źródło wiedzy Henryka Sienkiewicz podczas pisania „Trylogii”. Pięknym obiektem sakralnym jest barokowy kościół pod wezwaniem Św. Piotra i Pawła w Waśniowie, zbudowany jako renesansowy (XVII w.), przebudowany w następnych wiekach. W kościele znajduje się rzeźba Wespazjana Kochowskiego. Na miejscowym cmentarzu można podziwiać, poza zabytkowymi nagrobkami, również cokół zegara słonecznego, na którym widnieje data 1781.
Równie interesujący jest kościół z romańską rotundą w miejscowości Grzegorzowice. Świątynia została wybudowana na przełomie XI i XII w. i potem przebudowana. Niegdyś na tych terenach wydobywano rudę żelaza. W Grzegorzowicach można także zobaczyć czworaki dworskie datowane na lata dwudzieste XX wieku, a w niedalekim sąsiedztwie park dworski położony w uroczej scenerii rzeki Pokrzywiani oraz wąwozów lessowych. Równie piękny jest park w Czajęcicach, powstały prawdopodobnie w końcu XVIII w. Tam też znajduje się XIX-wieczny dwór. Na zboczu Witosławskiej Góry znajdziemy okazałą kapliczkę. W tym miejscu odbywa się corocznie odpust parafialny, na który ściągają mieszkańcy ze wszystkich stron powiatu, między innymi po to, aby napić się leczniczej, według legendy, wody z płynącego przy kaplicy źródełka. Stąd niedaleko do folwarku w Nagorzycach (XIX w.), z którego możemy obserwować na horyzoncie Święty Krzyż oraz Pasmo Jeleniowskie. W Nagorzycach znajduje się stanica koni huculskich państwa Ewy i Wojciecha Zalewskich. W przyszłości planowane jest tu utworzenie bazy hotelowo-gastronomicznej. W Mominie znajduje się, pierwotnie gotycka jednonawowa świątynia, do której w XVI wieku dobudowano wysoką wieżę i przybudówkę, a w wieku XVII barokową kaplicę oraz kruchtę. Na terenie gminy Waśniów usytuowane jest znane w regionie schronisko Świętego Brata Alberta dla samotnych rolników w Skoszenie.
Mówiąc o gminie Waśniów, nie można pominąć tradycji patriotycznej. Teren ten szczególnie mocno zaznaczył się w historii Polski poprzez działalność partyzancką w czasie II wojny światowej. W Janowicach warto zwiedzić Izbę Pamięci, która znajduje się w domu „Ponurego” – Jana Piwnika. Historia, tradycja i piękno przyrody to zalety tej urokliwej gminy.
Powiat Ostrowiecki – Informacje użytkowe
Ostrowiec Świętokrzyski
Informacja Turystyczna
O/Św. PTTK im. St. Jeżewskiego
– pomoc w planowaniu podróży i pobytu w Ostrowcu Świętokrzyskim i w okolicach. Sprzedaż wydawnictw turystycznych.
Al. 3-go Maja 5, 27-400 Ostrowiec Świętokrzyski,
tel./fax (041) 265 25 24
Muzea
Janowice
Kwatera „Ponurego” – Jana Piwnika
Janowice 30, 27-413 Momina,
otwarte: pon.-sob. g. 9-16.
Krzemionki
Rezerwat Archeologiczno-Przyrodniczy i Muzeum,
27-400 Ostrowiec Świętokrzyski,
tel. (041) 262 09 78, 265 36 51
czynne – V-IX: wt.-pt. g. 10-18, sob. g. 9-17, niedz. g. 11-17;
IV i X: wt.-sob. g. 9-16, niedz. g. 11-16;
XI-III: wt.-sob. g. 9-15, niedz. g. 11-15.
Ostrowiec Świętokrzyski
Muzeum Historyczno-Archeologiczne
27-400 Ostrowiec Świętokrzyski,
ul. Świętokrzyska 37,
tel. (041) 265 36 51,
czynne: wt.-pt. g. 9-1730, sob. g. 8-1630, niedz. 13-1730.
Wola Grójecka
Pracownia Artysty Rzeźbiarza Gustawa Hadyny (możliwość zwiedzania po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym
tel. (015) 861-20-91
Baza Noclegowa
Hotel „Gromada*** „,
Al. 3 Maja 13,
27-400 Ostrowiec Świętokrzyski,
tel. (041) 265 42 22, fax (041) 265 44 08; m.n. 452;
„Magdalenka”,
ul. Suchedniowska 77,
27-400 Ostrowiec Świętokrzyski,
tel. (041) 262 59 97; m.n. 7;
Motel „Wichrowe Wzgórze”,
ul. Opatowska 126,
27-400 Ostrowiec Świętokrzyski,
tel. (041) 265 21 51; m.n. 30;
„Victoria”,
ul. Opatowska 41,
27-400 Ostrowiec Świętokrzyski,
tel. (041) 265 30 55; m.n. 27;
ZSM „Zakłady Porcelany” Ćmielów,
ul. Zacisze 18,
27-440 Ćmielów,
tel. (015) 861 22 92, m.n. 70;
Miłkowska Karczma,
Szkoła Podstawowa
– baza noclegowa na ok. 40 miejsc (po wcześniejszym uzgodnieniu)
tel. (041) 262 05 49;
Szkolne Schronisko Młodzieżowe
przy Szkole Podstawowej w Nietulisku Dużym,
27-415 Kunów,
tel. (041) 261 11 05, m.n. 25
– czynne od 1 VII do 25 VIII oraz w innych dniach po wcześniejszym uzgodnieniu;
Nosów – Dom Harcerza
(budynek dawnej Szkoły Podstawowej)
– dla grup zorganizowanych
tel. (041) 262 51 68;
Motel „Przystań”,
Rudka 4, (obok Stacji Paliw, przy drodze wylotowej do Starachowic),
tel. (041) 247 74 67, m.n. 14,
organizacja przyjęć, bankietów, wesel, konferencji;
Sudół – „Leśne Kąty” – hotel,
tel. (041) 263 50 59, m.n. 50,
restauracja miejsc 70;
Gospodarstwa agroturystyczne
Zofia i Lech Farysowie
27-222 KARCZMA MIŁKOWSKA 86 A
tel. (0-41) 262 0549, m. n. 6
Krystyna Lichocka
„Pod Modrzewiem”, Kolonia Bałtowska 66, 27-423 BAŁTÓW
tel. (0-41) 264 11 26
Piotr Lichota
Pętkowice, 27-423 BAŁTÓW
tel. (0-41) 264 12 58
Halina i Andrzej Wicha
Roztylice – Nagorzyce 15,
tel. (041) 334 23 11
Eliza Gałęzia
Udziców Górny 28a, 27-415 KUNÓW,
tel. (0-41) 261 26 38, m. n. 6
Piotr Ostatek
Udziców Górny 28, 27-415 KUNÓW,
tel. (0-41) 261 25 48, 247 33 67, m. n. 9
Gustaw Hadyna
Wola Grójecka, 27-440 ĆMIELÓW
tel. (0-15) 861 20 91, m. n. 15
Ośrodek Jazdy Konnej, H. i A. Wicha
Roztylice – Nagorzyce 15
tel. (041) 334 23 11
Biura Podrózy
TOUR-RETOUR – Jadwiga i Jan Kropielnicy
al. Jana Pawła II 61e
27-400 Ostrowiec Św.
tel./fax (041) 262 05 78, tel.263 16 00
Biuro Podróży Krzysztof Zubrzycki
ul. Starokunowska 1/7
27-400 Ostrowiec Św.
tel./fax (041) 265-36-25, tel. 266-36-62
Biuro podróży „STER”
ul. Sieneńska 6
27-400 Ostrowiec Św.
tel./fax (041) 265-27-30
Biuro Podróży „Adalbert”
ul. Iłżecka 71 d
27-400 Ostrowiec Św.
tel. (041) 263-29-86, 263-36-73
Biuro Usług Turystycznych „TRAMP”
al. 3 Maja 5
27-400 Ostrowiec Św.
tel. (041) 265-38-29
Biuro Podróży Eurotrans PKS Sp. z o.o
ul. Żabia 40
27-400 Ostrowiec Św.
tel. (041) 265-23-40
Oddział PTTK im.M.Radwana
al. 3 Maja 6, 27- 400 Ostrowiec Św.
tel.(041) 265- 25- 54, 265- 23- 49.
Oddział PTTK im. St. Jeżewskiego
al. 3 Maja 5, 27- 400 Ostrowiec Św.
tel. (041) 265- 25- 24.
Gromada Ogólnopolska Spółdzielnia Turystyczna
al. 3 Maja 13,
27- 400 Ostrowiec Św.
tel. (041) 265- 39- 78.
Placówki Kulturalne i Rekreacyjne
Kino Etiuda
al. 3 Maja 6
tel. (041) 265- 37- 47.
Miejskie Centrum Kultury (galeria fotografii)
ul. Siennieńska 54
tel. (041) 262- 48- 52.
czynne: poniedziałek- piątek 10.00 – 18.00.
Muzeum Historyczno- Archeologiczne
ul. Świętokrzyska 37, 27- 400 Ostrowiec Św.
tel. (041) 265- 36- 51.
Rezerwat i Muzeum Archeologiczne, Krzemionki k/Ostrowca Św.
tel. (041) 262- 09- 78.
czynne: wtorek- sobota 9.00 – 15.00.
niedziela 11.00 – 15.00.
Biuro Wystaw Artystycznych
ul. Siennieńska 54
tel. (041) 263- 20- 48
czynne: wtorek – piątek 9.00 – 18.00.
sobota – niedziela 10.00 – 15.00.
MOSIR Rawszczyzna
ul. Mickiewicza 32
tel. (041) 262- 42-50.
Kompleks Obiektów Sportowych KSZO
ul.Świętokrzyska 11
tel. (041) 263- 68- 73.
Ośrodek Sportu i Rekreacji Gutwin
Zlokalizowany wokół stawów znajdujących się w lesie okalającym Ostrowiec Św.